l-lizin– l-lysine

proteinlerde bulunan 22 aminoasitten biridir.

4-aminobütil (birincil amin) yan zinciri nedeniyle

histidin ve arginin gibi bazik aminoasitler grubuna dahildir

Diğer birçok amino asitte olduğu gibi bu amino asitin hem L- hem de  D- isomeri  vardır..

Aber aktiv olan diğer bir deyişle doğada var olan isomeri  l-lysine’dir.

Bu yüzden bu yazıda ya da bilimsel makalelerde l-lysine L- ya da D- olarak hiçbir ön ek almayarak sadece

Lızin diye bahsedilmişse,

l-lizin dir…

Insanlarin besinler yoluyla alması gerekli temel aminoasitlerden biridir…

Günlük lizin ihtiyacımız 1-1.5 gr arasındadır.

Bir besin olarak HSV enfeksiyonuna karşı faydalı olabildiğibilinmektedir.

l-lysin ilk defa 1889 sütte bulunan Kazein proteininden elde edilmiştir

l-lysin  kalsiyum emilimi, kas proteinlerinin inşası, ameliyat sonrası ve spor yaralanmaları sonrası  iyileşme sürecinde

vücut tarafından hormonların, antikorların ve enzimlerin sentezlenişinde önemli role sahiptir.

Dokuz temel amino asitten biri olan l-lysine; lor peyniri,,

yumurta ve tavuktan elde edilebilir. Pek çok amino asit gibi l-lysinede

vücudun kas üretimine yardımcı olur..

Maryland Medikal Merkezi Üniversitesi’ne göre,d-mannoz-d-mannose

düzenli lysine kullanmak uçuk çıkmasını önlemeye yardımcı olmaktadır..

Lizin aynı zamanda, kalsiyum emilimini,

kolajen üretimini ve diğer bir amino asit olan karnitin üretimini destekler

Karnitin ise, kolesterol seviyesini düşürmeye yardım eder.

fakat l-lysine esansiyel bir amino asit olduğu için günlük tüketim miktarı tavsiye edilmektedir.

1 gram protein başına 51 miligram lyzin tüketmek gerekmektedir (5)

ildi ve kasları etkileyen kolajen aynı zamanda tüm bağ dokuların onarımı içinde gereklidir.

Birçok dokunun büyümesinde rol oynar.

Bu sebeple sporcuların yoğun antrenmanlarından sonra daha çabuk toparlanmasına ve kırılgan dokuların korunmasına yardımcı olur.

l-lysine kolajen oluşumunda etkilidir.

 l-lysine

takviyesinin bu etkisinden dolayı cildi etkileyen ve yaşlanmayı geciktiren bir etkisi olduğu bilinmektedir

izin, proteinlerin yapıtaşı olan amino asitlerden biridir. Vücut, bu amino asidi kendi başına sentezleyemez ve bu nedenle besinlerden elde edilmesi gereklidir. Bu tür amino asitlere esansiyel amino asitler denir. Vücudun normal gelişimi ve kas geri dönüşümü için önemlidir ve vücudun tüm hücrelerinde bulunan bir bileşen olarak carnitine formunda kullanılır. Yağların enerji elde etmek amacıyla yakılması için, yağların hücre boyunca taşınmasına yardım eder. Llizin, lisinin vücudun kullanabileceği formudur. Doğal olarak besinlerde bulunur ve takviye haplarında kullanılır.

Uçuğa Karşı Korunma

Uçuk ya da ağızda çıkan yaralar enfeksiyonun belirtisidir. Herpes simplex virüs tip 1 (HSV-1) uçuğa neden olur ve bu virüs omurgada saklanır. Stres zamanlarında ya da bağışıklık sistemi zayıfladığında HSV-1 uçuk gelişimini tetikleyebilir.

Lizin takviyeleri, HSV-1 virüsünün çoğalmasını önleyebilir. HSV-1 virüsünün çoğalmak için ihtiyaç duyduğu arjinin amino asidini lizinin blokladığı düşünülüyor. Yapılan bir çalışmada; tekrarlayan uçuğa eğilimli 26 kişide, günlük 1000 mg lysin taksiyesinin uçuğu azalttığı gözlemlendi. İlginç şekilde, bir kişinin kanındaki lysin oranının 165 nmol/l’nin üzerinde olmasının uçuğu azalttığı ortaya çıktı. Lysin bu seviyeden aşağı düştüğünde uçuğa yakalanma oranı artar.

30 kişide yapılan diğer bir çalışmada; lizin, vitaminler ve çinko içeren bir kremin uygulanması, kişilerin %40’ında üç güne kadar ve %87’sinde altı güne kadar iyileşmeyi sağladı. Fakat lizinin uçuk üzerine etkili olduğuna karşı çıkan çalışmalar da vardır. Bu nedenle, yapılan çalışmaların sonuçları henüz tutarsızdır.

Kaygı Bozukluğunun Azaltılması

Lizin, kaygı bozukluğunun azaltılmasında rol oynayabilir. Yapılan bir çalışmada strese neden olan reseptörleri blokladığı bulundu. Araştırmacılar; lysin verilen sıçanlarda, stresin uyardığı bağırsak hareketlerinin azaldığını gözlemledi. 50 sağlıklı kişide yapılan bir haftalık çalışmada, 2.64 gr lysin ve arjinin takviyesinin stresin uyardığı kaygı bozukluğu ve stres hormonu kortizolün seviyesini azalttığı görüldü. Üç ay boyunca lysin açısından zengin yiyeceklerin tüketilmesi, kadınlarda kortizol hormonunun seviyesini düşürmeye yardım eder. Kişinin dış dünya algısının değiştiği ve gerçeği anlama yeteneğinde bozulmanın olduğu şizofren hastalarına da yardım edebilir. Bu konuda yapılan araştırmalar erken evrede olmasına rağmen,  diğer ilaçlarla birlikte kullanımı şizofreni belirtilerinin azalmasına yardım edebilir.

Kalsiyumun Emilmesi ve Korunması

Lizin, vücudun kalsiyum tutmasına yardım edebilir. Lysinnin ince bağırsakta kalsiyum emilimini arttırdığına inanılır ve böbreklerin mineral tutmasına yardım eder. 15’i sağlıklı ve 15’i osteoporoza (kemik erimesi) sahip 30 kadın ile yapılan bir çalışmada kalsiyum ve lysin takviyesinin, idrardaki kalsiyum kaybını azalttığı görüldü. Sadece 3 gram kalsiyum verilen kadınların, idrarlarındaki kalsiyum oranı sürekli arttı. Bu durumda lysin, kalsiyumun vücuttaki hareketini kontrol ederek kemikleri koruyabilir. Örneğin sıçanlarda , kana kalsiyum geçisini önlediği görüldü. Bu tür bir geçiş de kalp hastalıkları için bir risk faktörüdür. Örneğin; laboratuvar ortamında hücreler üzerinde gerçekleştirilen bir çalışmada, lysine olmadan büyüyen hücrelerin hücre dışına kalsiyum salınımının arttığı görüldü. Bu artış, hücrelere lizin verildiğinde gerçekleşmedi.

Yara İyileşmesi

Lysin, vücutta yara iyileşmesine yardım edebilir. Hayvan dokusunda, lysine yara bölgesinde daha aktif olabilir ve onarım sürecini hızlandırabilir. Deri ve kemiklerin yapısını destekleyen kollajen adlı bir proteinin oluşumu için lysin gereklidir. Lızın tek başına bir bağlanma ajanı olarak rol oynayabilir. Böylece yaranın olduğu bölgede yeni hücrelerin sayısı artar. Yeni kan damarlarının oluşumunu da teşvik edebilir. Yapılan bir hayvan deneyinde, arjinin ve lysin amino asit kombinasyonlarının kırıklardaki iyileşme sürecini hızlandırdığı gözlendi.

40 tavşanda yapılan diğer bir çalışmada, kg başına 47 mg lizin ve kg başına 50 mg arjininin kan akışını ve kemik iyileşmesini düzenlediği görüldü. Aslında, lysin ve arjinin alan tavşanların iyileşme süresi kontrol grubuna kıyasla iki hafta daha azdı.

Yara iyileşmesi, farklı minerallerin, vitaminlerin ve diğer faktörlerin de dahil olduğu kompleks bir süreçtir. Lysine de burada önemli bir rolü vardır ve lizin olmadan yara iyileşme süresi uzar. Şu ana kadar yapılan çalışmalar, yara iyileşmesinde ağızdan alınan lysin takviyelerinin etkisini inceledi ve lysiin doğrudan yaraya uygulandığında nasıl bir etki göstereceği henüz bilinmiyor. Fakat yapılan bir çalışmada lysin içeren jelin, ülser yarası olan bölgeye uygulanması enfeksiyonu azalttı ve yara iyileşme süresini kısalttı

Lizinin Diğer Potansiyel Faydaları

1) Kanser: Hayvanlarla yapılan bir çalışmada lysinin, antioksidan bir molekül olan kateşin ile kombinasyonu faredeki kanser hücre gelişimini azalttı.
2) Göz sağlığı: Diyabeti olan sıçanlarda yapılan bir çalışmada, lysin takviyesinin katarakt gelişimini önleyebildiği görüldü.
3) Diyabet: Bir çalışmada, diyabet hastalarında lysn kan şekerini düşürebilmeye yardımcı olduğu görüldü. Fakat bunu nasıl sağladığı henüz bilinmiyor.
4) Kan basıncı: Lizin eksikliği çeken ve yüksek kan basıncı olan 50 kişiyle yapılan bir çalışmada, lysin takviyesinin kan basıncını düşürdüğü görüldü.

Yeterli miktarda lizin, sağlığı korumak için gereklidir ve takviyeleri bazı hastalıklara iyi gelebilir. Lysin  et gibi yüksek oranda protein içeren besinlerde en bol miktarda bulunurken, bitkisel yiyeceklerde daha az miktarda bulunur.

Et, deniz ürünleri, süt ürünleri, bazı sebzeler (patates, biber, pırasa), bazı meyveler (avokado, kuru kayısı, armut), baklagiller ve fındık lysin açısından zengin kaynaklardır.

Özetle lizin; uçuk ve kaygı bozukluğuna karşı koruma sağlayabilen ve yara iyileşmesini teşvik edebilen zorunlu bir amino asittir. Proteinlerin yapıtaşı olarak da çok sayıda faydası vardır. Yeterli miktarda lizin olmadan, vüzut gereken miktarda hormon ve bağışıklık sistemi hücresi üretemez. Et, süt ve deniz ürünleri ve bazı meyvelerle, sebzelerin tüketimi ile lizin alımı arttırılabilir.

Kaynakça:
https://www.healthline.com/nutrition/lysine-benefits#section3

Lizin Faydaları 

amino asidinin vücuda birçok faydası bulunur. Liysineinin faydaları aşağıda listelenmiştir.

• Lisinn doğal yoldan soğuk algınlığı ilacı özelliği gösterir. Uçuk yani herpes bulaşmasını ve yeniden oluşmasını önlemeye yardımcı oldugu biliinmektedir . Çalışmalarda kesin bir sonuca varılamasa dahi herpes tedavilerinde sıkça kullanılmaktadır.
• Bazı kanser türlerini önleyici etki gösterir. 2007 senesinde Florida Eyalet Üniversitesi’nde yapılmış bir çalışmada araştırmacılar DNA’ nın hasarlı hücreleri üzerindeki lisinin etkisini incelemişlerdir. Çalışmanın sonucuna göre, lisin temelde hasarlı hücreyi saptadığı ve hasarın tamamen yok olmasını sağladığı bulunmuştur.
• Anksiyete ve depresyon gibi psikolojik hastalıkların belirtilerinin azalmasını sağlaya bilir
• Lizin, kalsiyumun emilimini artırmaktadır. Bu sayede kas ve sinir sistemini korur.
• Diyabetin oluşturduğu enfeksiyon riskinin azaltabilir
•  Bağırsak yüzeyinin korunmasını sağlar ve pankreas iltihabının oluşumunu engellediği bünyeye destegi bilinmektedir. Sindirim sisteminin sağlığını korur.